درباره ریشه قومی و نژادی بختیاریها چند نظریه وجود دارد که هر یک از آنها بر افسانهها، روایات شفاهی، حدس و گمانها و البته تحقیقات تاریخی و جامعهشناسی استوار شدهاند. در اینجا به ذکر سه دیدگاه که بیشتر قابل اعتنا هستند، اشاره میشود:
دیدگاه اول، منشأ پیدایش بختیاریها را در دوران ورود یونانیان به همراه اسکندر مقدونی و در پی فروپاشی قدرت هخامنشیان جستوجو میکند. طبق این نظریه، به دنبال تهاجم و لشکرکشی اسکندر مقدونی به قلمرو هخامنشیان و مرگ او و در نتیجه، پراکندگی سپاهیان اسکندر، گروهی از آنها اراضی محل سکونت فعلی بختیاریها را به جهت خوبی آب و هوا برای اسکان انتخاب کردند و به مرور زمان در برخورد با مردمان و سکنه بومی ایران چنین بدانها گفته میشد که «شما در فتح ایران هنری نکردید، بلکه بخت یار شما بود» و از آن پس، بختیاری نام گرفتند. وجه اساسی طرح این نظریه، شباهت زیاد رقص بختیاریها با رقص یونانیان عنوان شده است. 1
دیدگاه دوم، بختیاریها را دارای ریشه ایرانی مربوط به دورانهای قبل از اسلام میداند. علیقلی بختیاری معروف به سردار اسعد دوم، در کتاب خود موسوم به تاریخ بختیاری مینویسد:
بعد از تتبع از کتب تاریخ، این ایل جلیل نسبشان به ملوک بویه که ساسانیالاصلند، میرسد و سرسلسله ایشان، عزالدوله بختیار است؛ زیرا قبل از عزالدوله بختیار نامی در کتب نیست. ممکن است در قدرت و سلطنت آلبویه جماعتی از کسان ایشان که در ایران پراکنده شدهاند، شعبهای از ایشان به اسم بختیار معروف شده باشند. 2
گارثویت ــ نویسنده آمریکایی ــ مینویسد:
دو تن از تاریخنویسان بختیاری معتقدند که تشابه گویشهای کردی و بختیاری و رابطه نزدیک آنها با زبان فارسی، مؤید آن است که بختیاریها مدتهای طولانی است که در این سرزمین سکنی گزیدهاند. آن دو برای اثبات نظریه خود لباس بختیاریها را با تنپوش مجسمههایی که از دوران هخامنشی و ساسانی بر روی صخرهها کنده شده و به جای مانده است، مقایسه میکنند. 3
دیدگاه سوم، که قویترین احتمال بوده و در ضمن، دارای قابلیت استناد و استدلال بیشتری نیز هست، از سوی کسانی ارائه شده که معتقدند بختیاریها از منطقه شامات (سوریه کنونی) به ایران مهاجرت کردهاند. طبق این دیدگاه، کتاب شرفنامه بدلیسی اولین کتابی است که از بختیاریها نام برده و درباره آنها چنین نوشته است:
طوایف کردی که با چهارصد خانوار، در قرن ششم هجری قمری به [ این] سرزمین بزرگ مهاجرت کردند، توسط یکی از رؤسای خود ــ ابوالحسن فَضلَوی ــ سلسله اتابکان فَضْلَویه را تشکیل دادند و برای عمران و آبادی سرزمین لر بزرگ، طوایف ساکن شامات را که به هزار اسب موسوم بودند، به سرزمین خود فراخواندند و متعاقب آن، طوایف بسیاری از جبلالسماق سوریه به آنها پیوستند که نام یکی از این طوایف، بختیاری بوده است.
